قرعه به جای رای | چرا انتخاباتهای داخلی مجلس رانتخیز است؟
رویداد۲۴| روح انگیز درّی- انتخابات اجلاسیه دوم مجلس دوازدهم برگزار و ترکیب هیات رییسه یک سال آتی مجلس متشکل از رییس، نواب رییس، ناظران و دبیران تعیین شد. حالا هیات ۱۲ نفره برای سال دوم مجلس دوازدهم کار خود را آغاز میکنند.
بر اساس رایگیری صورت گرفته از نمایندگان، محمدباقر قالیباف به عنوان رییس مجلس، علی نیکزاد و حمیدرضا حاجیبابایی به عنوان نواب رییس، احمد نادری، رضا جباری، عباس پاپیزاده، صدیف بدری و مجتبی بخشیپور، روحالله متفکر آزاد به عنوان دبیران و علیرضا سلیمی، عباس گودرزی و جلیل میرمحمدی به عنوان ناظران ابقا شدند.
تنها تغییر هیات رئیسه مجلس محمد رشیدی و مجتبی یوسفی در جایگاه دبیری هیات رئیسه بود.
در میان انتخاباتهای داخلی مجلس، ریاست و نیابت رئیس به دلیل تکالیف و حقوقی که بر این پست مترتب است، از اهمیت بالایی برخوردار است و در نتیجه انتظار میرود با رای و نظر نمایندگانی که پیشتر با رای مردم وارد مجلس شدهاند، انتخاب شوند و در نتیجه لابی گری برای این سمتها قبل از انتخابات داخلی مجلس لاجرم است. اما دلایل زیادی وجود دارد که نشان میدهد آیین نامه داخلی مجلس درباره انتخاب سایر نقشها از جمله دبیران و روسای کمیسیونها دارای اشکال است.
رویداد۲۴ در این گزارش فارغ از رقابتها و نتایجی که منتهی به تعیین ترکیب هیات رییسه مجلس شده، به یک مشکل در سیستم انتخاب هیات رییسه مجلس شورای اسلامی بر اساس روندی است که در آیین نامه داخلی مجلس پرداخته است.
سنت باج به نمایندگان
به طور معمول در تمامی ادوار مجلس از رییس تا نواب و تک تک اعضا هیات رییسه و روسای کمیسیونها برای کسب رای نمایندگان ناچار به ارائه سرویسهایی به آنها هستند؛ سرویسهایی که در ادبیات عامه «باج» تلقی میشود.
بیشتر بخوانید:
قدرت در مجلس جابهجا نشد | پاجوشها باختند و قالیباف رییس ماند
در سیستمی که احزاب نه در عرصه سیاسی کشور و نه در پارلمان حضورجدی ندارد، عموما مبنای انتخاب «صلاحیت» نیست و نمایندگان با سلیقه «شخصی» تصمیم گرفته و رای میدهند. از سوی دیگر، برخی از این وظایف تعریف شده برای اعضا هیات رییسه یا روسای کمیسیونها در قانون آیین نامه داخلی کشور، وظایفی هستند که هر کدام از ۲۹۰ نماینده حاضر در مجلس توان انجام و اجرای ان را دارند؛ به طور مثال برخی از اعضای هیات رییسه تنها موظف به اعلام غایبان جلسه علنیاند، یا ترجمه آیات قرآن را میخوانند، یا اسامی ناطقان را اعلام کنند و یا سوال و استیضاح را بعد از اعلام وصول توسط رییس یا نایب رییسی که مدیریت جلسه را برعهده دارد، در برنامه ریزی روزهای هفته در دستورکار قرار میدهند. طبیعی است که هر یک از ۲۹۰ نماینده حاضر در مجلس با سابقه یا بدون سابقه قادر به انجام این وظایف سادهاند.
در مورد رییس کمیسیونها نیز وضع به همین منوال است. زمان قرار گرفتن نمایندگان در کمیسیونها، برخی بر اساس منافع خود کمیسیونی را انتخاب میکنند. مثلا بر اساس امتیاز سفر خارجی اکثریت به دنبال عضویت در کمیسیون امنیت ملی هستند. یا گرفتن بودجه بیشتر برای حوزه انتخابیه، دلیل تقاضای زیاد نمایندگان برای عضویت در کمیسیون برنامه و بودجه است. متعاقبا ریاست بر این کمیسیونها بر میزان امتیاز دریافتی نماینده موثر است. بر اساس آیین نامه داخلی مجلس، رئیس کمیسیون نقش چندان متفاوتی در مقایسه با اعضا ندارد اما امکاناتی که در اختیار او قرار می گیرد، رقابت را برای ریاست بالا می برد و در نتیجه در برخی از کمیسیونها افراد توانمند و شاخص رای نمیآورند و افرادی با توانایی کمتر و لابی بیشتر رای می آورند؛ بعضا اخبار غیررسمی از سفر نمایندگان و خانواده هایشان با هدف امتیازگیری از رئیس کمیسیونها منتشر میشود.
قرعه به جای انتخابات
یکی از پیشنهاداتی که میتواند جلوی لابیها و اشکالهای فعلی را بگیرد، انتخاب رئیس کمیسیونها بر اساس قرعه کشی است. امری که در بسیاری از پارلمانهای دیگر کشورها که فاقد ساختار و نظام حزبیاند، مرسوم است.
فقه اسلامی یکی از منابع حقوق جمهوری اسلامی ایران است. قاعده قرعه در فقه هم بر همین اساس است؛ «القرعة لکل امر مشکل» روشی معروف است برای رفع تردید جهت تصمیمگیری در هر امر مشکل در صورتی که ترجیحی در میان نباشد. در قرآن بارها به مساله قرعه کشیدن برای حل اختلافات و مشکلات اشاره شده است.
بهترین کار این است که برای جلوگیری از رانتهای بی دلیل، تمامی پستهای مجلس اعم از روسای کمیسیونها، دبیران نواب، سخنگویهای کمیسیون و تمامی اعضای هیات رییسه به غیر از رییس و نایب رییس – که هم مسئول اداره مجلس هستند و هم در قانون اساسی به عنوان رییس یکی از قوا در شوراهای عالی حضور و حق رای دارند- با روش قرعه کشی انتخاب شوند. برای این منظور تبصرههایی نیز میتوان در نظر گرفت، مثل این که هیچ کسی نتواند دوبار در یک پست حضور داشته باشد. با چنین آیینی، بسیاری از لابیهای فسادزای مجلس جمع خواهد شد.
این تغییرات آیین نامهای به سادگی جلو رانتها، جلسات خصوصی خارج از مجلس و مهمانیهای خصوصی را خواهد گرفت. با این اقدام میتوان از همه ظرفیت ۲۹۰ نماینده استفاده کرد.
اگر آدم بودن کشور به این روز نمیفتاد